HAKSIZ SUÇ İSNATLARINA KARŞI VATANDAŞLARIN MASUMİYET KARİNESİ KORUNUYOR
Vatandaşları haksız suç isnatlarına karşı korumak ve örselenmesini engellemek için hayata geçirilen lekelenmeme hakkı düzenlemesi kapsamında 3,5 yılı aşkın sürede 404 bin 800 kişi hakkında Soruşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar (SYOK) verildi.
694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 2017 yılında Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 158’inci maddesinde yapılan düzenleme ile yargılamalarda soyut ve maddi dayanaktan yoksun soruşturma dosyalarıyla kişilerin herhangi bir denetimden geçmeksizin ‘şüpheli’ olarak nitelendirilmesinin önüne geçildi. Asılsız, soyut ve maddi dayanaktan yoksun ihbar ve şikayetlerin önüne geçilerek vatandaşların şeref ve itibarının zedelenmemesi sağlandı.
KİŞİLER YERSİZ ŞEKİLDE ‘ŞÜPHELİ’ SIFATIYLA ANILMIYOR
Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) uygun olarak hayata geçirilen ve yargı reformu ile güçlendirilen düzenlemeyle, kişilerin vazgeçilmez ve devredilmez haklarından olan masumiyet karinesinin ihlal edilmesinin önüne geçiliyor. Lekelenmeme hakkı ile bir araştırma yapılmasını gerektirmeyecek derecede açık şekilde anlaşılan ihbar ve şikayetler artık doğrudan soruşturma konusu yapılmıyor, kişiler yersiz şekilde adli kayıtlarda ‘şüpheli’ sıfatıyla anılmıyor. Böylelikle telafisi mümkün olmayan zararlara sebebiyet verilmesi ve lekelenmeme hakkının zedelenerek masumiyet karinesinin ihlal edilmesi engelleniyor.
Uygulama kapsamında Cumhuriyet Başsavcılıklarınca kişilerin ‘lekelenmeme hakkı’ gözetilerek soyut ve genel nitelikte olmadığı veya konusunun suç oluşturmadığı açıkça anlaşılan ihbar ve şikayetlerle ilgili SYOK verildi. Bu durumlar için Cumhuriyet Başsavcılıklarında ayrı bir kayıt tutulurken, soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararlar, ilgili kolluk birimine bildirilip kolluk kayıtlarının da düzeltilmesi temin edildi. Böylece asılsız şikayete konu olan kişilerin, iradesi dışında oluşmuş suç ve soruşturma kayıtları üzerinden yeni mağduriyetlere uğramasının önüne geçildi.
LEKELENMEME HAKKI İLE HAK ARAMA HÜRRİYETİ ARASINDA DENGE KURULUYOR
Düzenleme ile ayrıca lekelenmeme hakkı ve hak arama hürriyeti arasında bir denge kurulabilmesi de sağlandı. Hak arama hürriyeti kapsamında soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin kararlara karşı, ihbar ve şikayette bulunanlara itiraz hakkı da tanındı.
VATANDAŞLARIN LEKELENMEME HAKLARI KORUNUYOR
Lekelenmeme hakkı konusunda Ceza Muhakemesi Kanununun 158. maddesinde yapılan değişiklik sonrasında; düzenlemenin başladığı 3,5 yılı aşkın sürede yapılan 602 bin ihbardan 404 bin 800 dosyada SYOK kararı verildi. Böylece yüzbinlerce kişinin ‘lekelenmeme hakkı’ korunmuş oldu.
2017’de açılan 13 bin 931 ihbar dosyasından 3 bin 738’i, 2018’de 80 bin 865 dosyadan 38 bin 682’si, 2019’da 176 bin 380 dosyadan 119 bin 621’i, 2020’de 200 bin 285 dosyadan 141 bin 973’ü hakkında Soruşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar verildi. 2021 yılının 7 aylık döneminde ise 130 bin 629 ihbar dosyasından 100 bin 786’sı bu şekilde sonuçlandı.